Wycieczka szkolna Szlak Orlich Gniazd

Zbliżał się koniec lata. Na drzewach liście były od żółtego, poprzez złotego po brązowy. Brałem wtedy udział, dokładnie jako przewodnik w szkolnej wycieczce Szlakiem Orlich Gniazd. Dokładniej mówiąc na naszej trasie wycieczki znalazły się Olkusz, Ogrodzieniec oraz Pustynia Błędowska.

Pierwszego dnia wyruszyliśmy z przewodnikiem w stronę Olkusza. miasto w województwie małopolskim, niedaleko Dąbrowy Górniczej. Położone jest na Wyżynie Krakowsko Częstochowskiej. Pierwsze notatki o mieście pojawiają się w XIII w. Na początku istnienia Olkusza zaczęło rozwijać się górnictwie

W Olkuszu znajduje się zabytkowa baszta wraz z fragmentem muru. Jest to ostatni zachowany element systemu obronnego miasta. Wybudowano go za czasów króla Kazimierza Wielkiego. Znajduje się tu również niewielki fragment średniowiecznego grodziska z XIII wieku oraz ocalałe i zrekonstruowane fragmenty gotyckiego kościoła św. Jana jest to niewątpliwa atrakcja Olkusza.

Na ruinach kościoła wznosi się niedokończony pamiątkowy obelisk z 1937 roku – widoczny z drogi. Dojście jest utrudnione – obok znajdują się zakłady przemysłowe (siatka) i ruchliwa droga łącząca Olkusz z Katowicami.

Rabsztyn

Za Olkuszem, na wysokiej wapiennej skale wznoszą się ruiny zamku Rabsztyn. Jego nazwa wywodzi się z niemieckiego „Rabenstein”, czyli „Krucza Skała”. Dla ludzi żyjących w średniowieczu, dla których najwyższą budowlą, jaką widzieli była ich własna, drewniana chata, wysoki, murowany, górujący nad okolicą zamek z wieżą wydawał się miejscem, do którego docierają tylko ptaki.

Od połowy XIX wieku miejscowa ludność rozbierała zamkowe mury dla odzyskania budulca. Podczas powstania listopadowego zorganizowano w Rabsztynie fabrykę prochu strzelniczego, który wyrabiano wykorzystując saletrę, odzyskiwaną z tynków i zapraw wapiennych murów zamku.

Około 1861 roku runęła południowa ściana zamkowej wieży. W 1853 roku Józef Wiślicki pisał: „Obecnie Rabsztyński zamek stanowi wysoką wieżę w połowie z piaskowca, a w połowie z cegły zmurowaną i na skale opartą. Nowocześni ekonomiści starają się korzystać z niepotrzebnego zwaliska zabierając ciosy kamienne do budowy browaru itp. przedsiębiorstw….”

W czasie powstania styczniowego przez Rabsztyn przeszedł 300 osobowy oddział dowodzony przez kapitana Anastazego Mossakowskiego, który 22 kwietnia 1863 roku, pod Golczowicami stoczył potyczkę z wojskami rosyjskimi. Na początku XX wieku zawaliła się wysoka zamkowa wieża zbudowana z wapienia i cegły. Według jednych relacji wysadzili ją w powietrze poszukiwacze skarbów, według innych miejscowa ludność, która chciała odzyskać budulec. Wśród mieszkańców krążą opowieści o podziemnych korytarzach, które miały prowadzić z zamku.

Następnie nasza wycieczka szkolna udała się do Ojcowskiego Parku Narodowego.  By tam zobaczyć Maczugę Herkulesa, Zamek na Pieskowej Skale czy też Jaskinię Łokietka.

Ojcowski Park Narodowy

Maczuga Herkulesa powstała w wyniku krasowej działalności wód i nierównomiernej odporności na wietrzenie wapienia skalistego. Stoi na niewielkim spłaszczeniu, odpowiadającym poziomowi najniższej trasy skalnej, której wysokość w Pieskowej Skale wynosi ok. 8-12 m. Wysokość Maczugi Herkulesa wynosi około 25 m. Skała w przeszłości miała inne nazwy, a z każdą z nich związana była legenda.

Nieopodal maczugi znajduje się Zamek na Pieskowej Skale Jego początki sięgają średniowiecza, kiedy to została ufundowana przez króla Władysława Łokietka. Pierwotny gotycki zamek został wzniesiony na wapiennej skale, a jego najwyższym elementem była wysoka wieża. Jak podaje Jan Długosz, w 1337 roku Ludwik Węgierski przekazał zamek w Pieskowej Skale pod dzierżawę Piotrowi Szafrańcowi – podstolemu krakowskiemu, jako zadośćuczynienie za zatarg z węgierskimi dworzanami króla.

W rodzinie Szafrańców zamek pozostał aż do końca XVII stulecia i to właśnie oni nadali mu charakter renesansowy. Podczas remontu i rozbudowy dziedziniec został ozdobiony arkadowymi krużgankami, wzorowanymi na wawelskich. Powstała również dwukondygnacyjna loggia widokowa przy wieży zegarowej.

Grota Łokietka

Po zwiedzaniu zamku nasza szkolna wycieczka udała się do Groty Łokietka. Jaskinia Łokietka (Królewska), leżąca ok. 130 m. nad dnem Doliny Prądnika, na Chełmowej Górze jest największą i najpiękniejszą ze znanych jaskiń Ojcowskiego Parku Narodowego. Składa się z dwóch dużych komór oraz kilku korytarzy, ich łączna długość wynosi 320 m. Jaskinia jest oświetlona elektrycznie.

Wstępny odcinek jaskini pozbawiony jest stropu, gdyż prawdopodobnie, jak w przypadku Jaskini Ciemnej zawalił się on jeszcze przed epoką lodową. Następnym odcinkiem jaskini jest Korytarz Główny. W jego stropie widoczne są tzw. kotły wirowe, powstałe w czasie kiedy cały przekrój jaskini wypełniony był wodą. Dalej korytarz przechodzi w Salę Rycerską, skąd ciasnym przejściem wchodzi się do komory zwanej Kuchnią (lub Kuchnią Łokietka), która jest najstarszą częścią jaskini leżącą blisko powierzchni.

Widać tutaj w kilku miejscach przedostające się do wnętrza korzenie drzew. Ostatnia, największa sala Jaskini Łokietka to Sypialnia, w niej na uwagę zasługuje olbrzymi słup naciekowy zwany „Orłem” oraz „Łoże Łokietka”, na którym wg legendy sypiał przyszły król Polski Władysław Łokietek ukrywający się tutaj ponoć przez 6 tygodni przed czeskim królem Wacławem II.
Otóż łoże to, wg innej tradycji, ma moc spełniania życzeń. Wystarczy przyłożyć dłoń, pomyśleć życzenie i …

Legenda legendą, ale faktem jest, że w czasie I wojny światowej jaskinia była czasowym schronieniem dla miejscowej ludności, głównie z pobliskich Czajowic.
W zimie przy wejściu tworzą się często tzw. „chłopki lodowe” (małe stalagmity lodowe).
Namulisko jaskini było rozkopywane przez J. Zawiszę (1871 r.) i S. J. Czarnowskiego (1886 i 1899 r.), którzy znaleźli tu kości niedźwiedzia jaskiniowego.

Tak zakończył się pierwszy dzień naszej szkolnej wycieczki. Następnego dnia zwiedziliśmy dwa zamki, w Siewierzu i Ogrodzieńcu. Oraz poszliśmy zobaczyć Pustynię Błędowską.

Udaliśmy się do tego pierwszego. Ruiny siewierskiego zamku wznoszą się w bagnistej dawnej dolinie Czarnej Przemszy. Jego początki sięgają drugiej połowy XIII wieku, kiedy to w związku z lokacją miasta tutejsi kasztelanowie wznieśli drewniano-ziemną siedzibę obronną. Na jej miejscu w początkach XIV wieku książęta bytomscy wybudowali gotycki, murowany zamek.

Ogrodzieniec

Ogrodzieniec to miasto leżące na północ od Olkusza. To tu znajduje się największy zamek na terenie Jury Krakowsko Częstochowskiej. Gród ten nazywany jest Wilczą Szczęką. Wykorzystuje on naturalne walory obronne formacji skalnej

Wchodząc przez bramę na bardzo obszerne warowne przedzamcze po lewej stronie mamy pozostałości stajni i wozowni. Przed wieżą bramą do zamku górnego zachował się mały fragment fosy. Kiedyś był tu most zwodzony. Sama wieża przylega do skał, ma 6 kondygnacji i widać w niej strzelnice kluczowe. Mieściła się niej m. in. kaplica. Arkadowy dziedziniec główny zamku jest przepiękny, ze wszystkich stron otoczony wysokimi kamiennymi murami z otworami okiennymi.

Kiedyś zdobiły je jeszcze krużganki, ale niestety nic już z nich nie zostało. W najniższych i najwyższych kondygnacjach urządzone były pomieszczenia gospodarcze oraz komnaty służby. Sale reprezentacyjne znajdowały się na drugim piętrze. W narożniku południowo-wschodnim. stoi potężna cylindryczna wieża. Od południa dobudowany jest budynek zwany Kurzą Stopą.

Dolne jego kondygnacje zajmowały kazamaty ze strzelnicami, a powyżej znajdowała się komnata zwana białogłowską, a jeszcze wyżej bogata sala balowa z przedsionkiem z piękną renesansową umywalką. W skrzydle zachodnim stoi wysoka wieża z machikułami, w części mieszkalnej pod dawną sypialnią odkryto tam tajny pokoik bez okien. W tej części zamku znajduje się drugi dziedziniec – dolny. Kolejny dziedziniec – mały, mieści się w skrzydle południowym.

Ruiny otoczone są murem obwodowym długim na 400 m, połączonym z fantastycznymi skałkami wapiennymi, do których przylegają portale z kartuszami herbowymi Bonerów. Między skałkami dookoła zamku prowadzi ścieżka spacerowa, którą koniecznie trzeba się przejść, bo widoki są wspaniałe! Można się też pospinać na skały.

Następnym punktem na naszej mapie imprezy była Pustynia Błędowska.

Pustynia Błędowska

Pustynia Błędowska znajduje się ona na terenie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Rozciąga się od Błędowa (dzielnicy Dąbrowy Górniczej) na zachodzie do gminy Klucze na wschodzie. Granicą północną pustyni jest wieś Chechło, a na południu graniczy ona z dużym obszarem leśnym. Długość pustyni wynosi niecałe 10 km, a szerokość do 4 km . Średnia miąższość piasków to 40 m (maksymalnie do 70 m). Przez pustynię, ze wschodu na zachód, przepływa rzeka Biała Przemsza.

Do powstania pustyni przyczyniło się kilka warunków przyrodniczych m.in. trwały niedostatek opadów i wody w glebie oraz wysokie temperatury. Mimo iż klimat europejski ma cechy przeciwne. Nie przeszkodziło to w utworzeniu „polskiej Sahary”.

Oficjalnie nazwa Pustynia Błędowska została wykreślona z map fizyczno geograficznych. Jednak dalej te tereny stanowią interesujący element krajobrazu dla miłośników jazdy jeepem, wypraw konnych czy rowerowych.

Pustynia Błędowska była ostatnim punktem na mapie naszej wycieczki szkolnej. Teraz wystarczyło dojechać tam gdzie jest nasze stałe miejsce przebywania.